Các thẩm phán Tòa án Hình sự Quốc tế vừa ra phán quyết khẳng định việc tiếp tục giam giữ cựu tổng thống Philippines Rodrigo Duterte là cần thiết, bất chấp các đề nghị tạm thả vì lý do sức khỏe. Quyết định này được đưa ra sau khi cân nhắc kỹ lưỡng giữa ba yếu tố then chốt là nguy cơ bỏ trốn, khả năng cản trở công lý và tình trạng y tế của bị cáo 80 tuổi. Cuối cùng, những lo ngại về an ninh tư pháp đã lấn át mọi xem xét khác.
Mạng Lưới Quyền Lực Đằng Sau Nguy Cơ Bỏ Trốn
Điều khiến các thẩm phán ICC lo ngại nhất chính là mạng lưới quan hệ chính trị rộng khắp mà ông Duterte vẫn duy trì. Trong số đó, nhân vật nổi bật nhất là con gái ông, bà Sara Duterte, hiện đang giữ chức Phó tổng thống Philippines. Theo đánh giá của tòa án, hệ thống hỗ trợ này hoàn toàn có đủ nguồn lực và ảnh hưởng để giúp cựu tổng thống tẩu thoát khỏi vòng tay công lý quốc tế.
Phán quyết công bố ngày 10 tháng 10 năm 2025 nêu rõ rằng ông Duterte vẫn có nguy cơ bỏ trốn cao và cần tiếp tục bị giam giữ để đảm bảo sự có mặt trong toàn bộ quá trình tố tụng sơ thẩm và xét xử. Đây là lần đầu tiên ICC công khai thừa nhận mối lo về việc một cựu nguyên thủ quốc gia có thể trốn tránh công lý nhờ vào ảnh hưởng chính trị còn sót lại.
Vấn Đề Sức Khỏe Không Đủ Sức Thuyết Phục
Đội ngũ bào chữa của ông Duterte đã nỗ lực đưa ra các báo cáo y tế khẳng định cựu tổng thống đang bị suy giảm nhận thức nghiêm trọng. Trong lần xuất hiện đầu tiên trước tòa qua hình thức trực tuyến, ông thể hiện dấu hiệu mệt mỏi, lờ đờ và gần như không có khả năng giao tiếp. Luật sư Nicholas Kaufman thậm chí còn khẳng định thân chủ của ông không đủ năng lực để ra tòa do suy giảm nhận thức trên nhiều phương diện.
Tuy nhiên, các thẩm phán ICC đã bác bỏ những lập luận này. Họ cho rằng các báo cáo y tế do phía bào chữa cung cấp không đủ căn cứ pháp lý để cho phép tạm thả. Quyết định này phản ánh rõ quan điểm của tòa án là việc duy trì quyền tài phán quan trọng hơn những lo ngại về sức khỏe cá nhân, đặc biệt khi liên quan đến các tội danh nghiêm trọng chống lại loài người.
Ba Tội Danh Chống Lại Loài Người
Ngày 22 tháng 9, các công tố viên ICC chính thức truy tố ông Duterte với ba tội danh chống lại loài người, tất cả đều liên quan đến chiến dịch trấn áp tội phạm ma túy khét tiếng trong thời gian ông cầm quyền. Tội danh đầu tiên buộc tội ông là đồng phạm trong 19 vụ giết người xảy ra từ năm 2013 đến 2016, khi ông còn là thị trưởng thành phố Davao.
Tội danh thứ hai tập trung vào 14 vụ sát hại các mục tiêu trọng điểm trong giai đoạn 2016 đến 2017, ngay sau khi ông trở thành tổng thống. Đây là thời điểm ông Duterte chính thức khởi động cuộc chiến chống ma túy ở tầm quốc gia, với những biện pháp mạnh tay gây tranh cãi trên toàn thế giới.
Tội danh thứ ba và nặng nề nhất đề cập đến 43 vụ giết người trong các chiến dịch thanh trừng diễn ra khắp Philippines từ năm 2016 đến 2018. Theo các công tố viên ICC, hơn 6.200 người đã thiệt mạng trong các hoạt động chống ma túy dưới thời ông Duterte. Tuy nhiên, các nhà hoạt động nhân quyền cho rằng con số thực tế còn cao hơn rất nhiều.
Phía Bào Chữa Quyết Kháng Cáo
Phản ứng gay gắt đến ngay sau khi phán quyết được công bố. Luật sư Nicholas Kaufman gọi đây là một quyết định sai lầm và tuyên bố đã nộp đơn kháng cáo lên tòa án. Động thái này cho thấy đội ngũ bào chữa vẫn chưa từ bỏ hy vọng giành được tự do cho thân chủ, ít nhất là trong giai đoạn chờ xét xử.
Các thẩm phán cũng làm rõ rằng đánh giá của họ chỉ liên quan đến vấn đề tạm thả, không đề cập đến việc ông Duterte có đủ năng lực ra tòa hay không. Câu hỏi về năng lực tham gia tố tụng sẽ được xem xét riêng trong giai đoạn tiếp theo.
Phiên Xác Nhận Tội Danh Vẫn Bị Treo
Bước tiếp theo trong quy trình tư pháp là phiên xác nhận tội danh, nơi các luật sư sẽ tranh luận xem có đủ bằng chứng để mở phiên tòa xét xử chính thức hay không. Tuy nhiên, phiên này hiện đang bị hoãn vô thời hạn. Lý do chính là các thẩm phán vẫn đang xem xét liệu các vấn đề sức khỏe của ông Duterte có thực sự khiến ông mất khả năng tham gia quá trình tư pháp hay không.
Sự chậm trễ này tạo ra một tình thế tiến thoái lưỡng nan cho cả hai phía. Trong khi phía công tố muốn đẩy nhanh tiến độ để đưa ra công lý cho các nạn nhân, phía bào chữa lại tranh thủ thời gian để chuẩn bị chiến lược pháp lý và tìm kiếm các lỗ hổng trong cáo trạng.
Từ Sân Bay Manila Đến Trụ Sở ICC
Hành trình của ông Rodrigo Duterte đến với vòng lao lý quốc tế bắt đầu vào ngày 11 tháng 3 năm 2025. Cựu tổng thống Philippines, người từng lãnh đạo đất nước từ năm 2016 đến 2022, bị bắt giữ tại sân bay Manila trong một chiến dịch được lên kế hoạch kỹ lưỡng. Ngay sau đó, ông được áp giải sang Hà Lan, nơi đặt trụ sở của Tòa án Hình sự Quốc tế.
Việc bắt giữ một cựu nguyên thủ quốc gia để đưa ra xét xử tại ICC là sự kiện hiếm có và gây chấn động dư luận quốc tế. Nó thể hiện quyết tâm của cộng đồng thế giới trong việc không để bất kỳ ai, dù có quyền lực đến đâu, thoát khỏi trách nhiệm với những tội ác chống lại loài người.
Cuộc Chiến Chống Ma Túy Gây Tranh Cãi
Chiến dịch chống ma túy của ông Duterte từng được một bộ phận dân chúng Philippines ủng hộ nhiệt tình vì hứa hẹn mang lại trật tự và an ninh. Tuy nhiên, cách thức triển khai bạo lực và thiếu kiểm soát đã biến nó thành một trong những chiến dịch gây tranh cãi nhất thế kỷ 21. Hàng nghìn người bị giết mà không qua bất kỳ quá trình tư pháp nào, khiến các tổ chức nhân quyền quốc tế liên tục lên tiếng phản đối.
Phiên tòa tại ICC không chỉ là cuộc thanh tra công lý cho ông Duterte cá nhân, mà còn là dịp để đánh giá lại toàn bộ chính sách chống ma túy cứng rắn đã để lại hậu quả nặng nề cho xã hội Philippines. Kết quả của vụ án này có thể tạo tiền lệ quan trọng cho cách thức xử lý các nhà lãnh đạo sử dụng bạo lực quá mức trong danh nghĩa duy trì trật tự công cộng.
Những diễn biến tiếp theo của vụ án sẽ phụ thuộc vào kết quả kháng cáo và quyết định của ICC về năng lực tham gia tố tụng của ông Duterte. Trong khi đó, cựu tổng thống 80 tuổi vẫn tiếp tục bị giam giữ tại Hà Lan, chờ đợi ngày công lý được trao.
