Peru, quốc gia từng nổi tiếng với nền văn minh Inca rực rỡ, giờ đây lại trở thành điểm nóng chính trị với chuỗi thay đổi lãnh đạo kỷ lục. Rạng sáng 10 tháng 10 năm 2025, Quốc hội Peru đã chính thức bỏ phiếu phế truất Tổng thống Dina Boluarte với tỷ lệ áp đảo 118/122 phiếu, chấm dứt một nhiệm kỳ đầy sóng gió chỉ sau gần ba năm nắm quyền. Đây không chỉ là cú sốc chính trị, mà còn là hồi chuông cảnh báo về tình trạng bất ổn kéo dài của một trong những nền dân chủ mong manh nhất Nam Mỹ.
Đêm định mệnh tại Quốc hội Peru
Phiên họp bắt đầu từ đêm muộn 9 tháng 10, kéo dài cho đến rạng sáng hôm sau trong bầu không khí căng thẳng tột độ. Các nhà lập pháp từ đủ mọi phe phái chính trị, vốn hiếm khi đồng lòng, lần này lại đứng chung một mặt trận để đưa ra bốn kiến nghị bãi nhiệm Tổng thống Boluarte. Từng kiến nghị nhận được từ 108 đến 115 phiếu ủng hộ, gấp đôi mức tối thiểu 52 phiếu cần thiết để mở cuộc tranh luận.
Sau khi các kiến nghị được thông qua, Quốc hội đã triệu tập bà Boluarte đến tòa nhà Nghị viện để tự bào chữa trước khi tiến hành quy trình luận tội chính thức. Tuy nhiên, bà đã quyết định không xuất hiện, để lại một chiếc ghế trống đầy biểu tượng giữa hội trường. Sự vắng mặt này như lời thừa nhận ngầm về sự bất lực của bà trước làn sóng chỉ trích từ cả những đồng minh thân cận nhất.
Bên ngoài tòa nhà Quốc hội, hàng trăm thanh niên tụ tập, giương cao lá cờ đỏ trắng của Peru, hò reo mỗi khi có thông tin về tiến trình bỏ phiếu bên trong. Họ đã chờ đợi khoảnh khắc này quá lâu, khi tỷ lệ ủng hộ dành cho bà Boluarte chỉ còn lại con số thảm hại 2 đến 4 phần trăm trong nhiều tháng trời.
Kết quả cuối cùng không còn là bất ngờ nào nữa : 118 trong tổng số 122 nhà lập pháp bỏ phiếu luận tội và phế truất bà Dina Boluarte khỏi chức vụ tổng thống. Đây là lần đầu tiên trong chín lần đệ trình kiến nghị phế truất, bà Boluarte không còn đủ lực lượng để chống đỡ.
Năng lực đạo đức và những cáo buộc nặng nề
Lý do chính thức mà Quốc hội Peru đưa ra để phế truất bà Boluarte là “không có năng lực đạo đức”. Cụm từ này nghe có vẻ mơ hồ, nhưng ẩn sau đó là hàng loạt bê bối chồng chất khiến uy tín của bà sụp đổ không phanh.
Bà Boluarte bị điều tra vì không khai báo những món quà xa xỉ mà bà nhận được trong thời gian tại nhiệm, bao gồm cả trang sức và đồng hồ hiệu đắt tiền. Những món đồ này không chỉ vi phạm quy định minh bạch tài sản, mà còn làm dấy lên nghi vấn về việc bà có lợi dụng quyền lực để trục lợi cá nhân hay không. Hồi tháng 7 năm 2025, bà còn tự ý tăng lương đáng kể cho chính mình, gây phẫn nộ trong dư luận khi đất nước đang chìm trong khủng hoảng kinh tế và an ninh.
Nhưng còn nặng nề hơn, bà bị cáo buộc chịu trách nhiệm cho các cuộc đàn áp đẫm máu đối với người biểu tình ủng hộ cựu tổng thống Pedro Castillo năm 2022 và 2023. Những vụ trấn áp này đã để lại nhiều thương vong và để lại vết sẹo sâu trong tâm trí người dân Peru. Mặc dù bà Boluarte luôn phủ nhận mọi cáo buộc, song niềm tin của công chúng đối với bà đã hoàn toàn tan vỡ.
Làn sóng tội phạm không thể kiểm soát
Nếu như những bê bối cá nhân là tia lửa, thì làn sóng tội phạm gia tăng chính là đống rơm khô khiến ngọn lửa phế truất bùng cháy dữ dội. Từ đầu năm 2025 đến giữa tháng 8, Peru đã ghi nhận hơn 6.000 vụ giết người, cùng với số vụ tống tiền gia tăng chóng mặt. Những con số này không chỉ là thống kê lạnh lẽo, mà là từng mạng người, từng gia đình tan vỡ và từng cộng đồng chìm trong sợ hãi.
Đỉnh điểm của làn sóng bạo lực xảy ra vào tối ngày 8 tháng 10, chỉ vài giờ trước khi Quốc hội bỏ phiếu. Một vụ xả súng kinh hoàng đã diễn ra ngay tại một buổi hòa nhạc ở thủ đô Lima, khiến nhiều người bị thương. Sự kiện này như “giọt nước tràn ly”, thúc đẩy cả những nhà lập pháp vốn còn do dự chuyển sang ủng hộ việc phế truất bà Boluarte.
Các băng đảng tội phạm có tổ chức đã biến Peru thành một trong những quốc gia nguy hiểm nhất khu vực Nam Mỹ. Người dân sống trong tình trạng bất an thường trực, không biết khi nào mình sẽ trở thành nạn nhân tiếp theo của tội phạm. Chính phủ của bà Boluarte tỏ ra bất lực trước tình hình này, không có bất kỳ giải pháp hiệu quả nào để bảo vệ người dân.
Trong lễ duyệt binh hôm 8 tháng 10, bà Boluarte đã cố gắng đổ lỗi một phần cho “người nhập cư bất hợp pháp”, cho rằng họ là nguyên nhân làm trầm trọng thêm tình hình tội phạm. Tuy nhiên, lời biện hộ này không thuyết phục được ai, khi rõ ràng vấn đề nằm ở sự yếu kém của bộ máy cai trị.
Chủ tịch Quốc hội trở thành Tổng thống lâm thời
Chỉ vài phút sau khi quyết định phế truất được thông qua, Chủ tịch Quốc hội José Jerí Oré, 38 tuổi, đã tuyên thệ nhậm chức Tổng thống lâm thời của Peru. Ông Jerí, một chính trị gia trẻ thuộc đảng bảo thủ Somos Peru, sẽ nắm giữ quyền lực cho đến cuộc bầu cử dự kiến vào tháng 4 năm 2026.
Trong bài phát biểu đầu tiên tại Quốc hội, ông Jerí đã cam kết sẽ có cách tiếp cận cứng rắn để đối phó với “các băng nhóm tội phạm” đang gây bất ổn trên khắp đường phố Peru. Ông nhấn mạnh rằng kẻ thù chính hiện nay không phải là các đối thủ chính trị, mà là những tổ chức tội phạm đang đe dọa tính mạng và tài sản của người dân.
Để thực hiện cam kết này, ông Jerí cho biết sẽ huy động Cảnh sát Quốc gia, Lực lượng Vũ trang và các thể chế khác của nhà nước để tham gia cuộc chiến chống tội phạm. Ông cũng hứa hẹn sẽ xây dựng nền móng cho một đất nước mới, nơi có sự đồng cảm và hòa giải giữa tất cả người dân Peru.
Tuy nhiên, nhiều người vẫn hoài nghi liệu một chính trị gia trẻ tuổi như ông Jerí có đủ kinh nghiệm và uy tín để dẫn dắt đất nước vượt qua khủng hoảng sâu sắc này hay không. Thách thức mà ông phải đối mặt là vô cùng lớn lao : không chỉ phải kiểm soát tội phạm, mà còn phải khôi phục niềm tin của người dân vào hệ thống chính trị.
Chuỗi thay đổi lãnh đạo không hồi kết
Việc bà Dina Boluarte bị phế truất tiếp tục chuỗi thay đổi lãnh đạo chóng mặt tại Peru, một quốc gia đã có sáu tổng thống chỉ trong vòng bảy năm kể từ 2018. Ba cựu lãnh đạo hiện đang bị giam giữ vì các cáo buộc tham nhũng và lạm dụng quyền lực. Nền chính trị Peru như một chiếc vòng xoay không ngừng nghỉ, khiến người dân mệt mỏi và mất niềm tin vào bất kỳ nhà lãnh đạo nào.
Bà Boluarte lên nắm quyền vào tháng 12 năm 2022 sau khi người tiền nhiệm Pedro Castillo bị phế truất và bắt giữ vì âm mưu giải tán Quốc hội. Lúc đó, bà được kỳ vọng sẽ mang lại sự ổn định cho đất nước, nhưng nhiệm kỳ của bà lại chứng kiến nhiều cuộc biểu tình phản đối dữ dội và tình hình an ninh ngày càng xuống dốc.
Với ông José Jerí trở thành tổng thống lâm thời, Peru chính thức có vị lãnh đạo thứ tám chỉ trong một thập kỷ. Trong số đó, ba người bị luận tội, hai người từ chức để tránh bị bãi nhiệm, và số còn lại không thể hoàn thành nhiệm kỳ. Con số này phản ánh sự bất ổn sâu sắc của nền chính trị Peru, nơi mà không một nhà lãnh đạo nào có thể tồn tại lâu dài.
Phản ứng từ quốc tế và trong nước
Cộng đồng quốc tế đang theo dõi sát sao diễn biến tình hình ở Peru, lo ngại về sự ổn định của một trong những nền kinh tế quan trọng tại khu vực Nam Mỹ. Các nhà phân tích chính trị cảnh báo rằng việc phế truật bà Boluarte có thể mở ra một giai đoạn bất ổn mới, thậm chí trầm trọng hơn.
Trong nước, phản ứng của người dân Peru rất trái chiều. Những người ủng hộ việc phế truất ăn mừng như thể đất nước vừa giành được một chiến thắng lớn, trong khi những người khác lại lo lắng về tương lai bất định phía trước. Nhiều người dân tỏ ra mệt mỏi với những thay đổi lãnh đạo liên tục, chỉ mong có một chính phủ ổn định để họ có thể yên tâm sinh sống và làm ăn.
Thủ tướng Eduardo Arana, người đã cố gắng bảo vệ bà Boluarte trong phiên điều trần trước Quốc hội vào ngày 9 tháng 10, đã thừa nhận rằng chính quyền không bám víu vào quyền lực. Ông nói : “Chúng tôi không bám giữ quyền lực. Ngay từ ngày đầu tiên, chúng tôi đã biết có thể bị buộc rời chức bất cứ lúc nào”. Lời nói này phản ánh sự yếu kém và thiếu tự tin của chính quyền bà Boluarte trong suốt thời gian qua.
Với việc ông José Jerí nhậm chức tổng thống lâm thời, Peru đang bước vào giai đoạn quá độ đầy thách thức trước cuộc bầu cử dự kiến vào tháng 4 năm 2026. Liệu ông có thể kiềm chế được làn sóng tội phạm đang hoành hành khắp đất nước hay không vẫn là một dấu hỏi lớn. Theo các chuyên gia, nếu chính quyền mới không có những biện pháp quyết liệt và hiệu quả trong vòng sáu tháng tới, tỷ lệ tội phạm có thể tăng thêm 20 đến 30 phần trăm, đẩy Peru vào tình trạng khủng hoảng toàn diện. Đây không chỉ là thử thách đối với ông Jerí, mà còn là kỳ vọng cuối cùng của hàng triệu người dân Peru đang khao khát một cuộc sống bình yên và an toàn.
